Algemene informatie

• Hoe zet je participatie in bij milieueffectrapportage?
• Welke stappen zijn nodig?
• Hoe werkt de interactie tussen participatie en milieueffectrapportage?

De meerwaarde van de interactie tussen participatie en milieueffectrapportage ontstaat als het participatietraject vragen, zorgen en ideeën oplevert voor milieueffectrapportage en andersom, als een milieueffectrapport nieuwe inzichten levert aan het participatietraject.
In samenwerking met Korbee & Hovelynck heeft de Commissie onderstaande participatie-aanpak uitgewerkt. Hiermee sorteert het bevoegd gezag voor op de Omgevingswet waarin veel aandacht is voor vroegtijdige participatie.

Wat is participatie?

Participatie geeft belanghebbenden, zoals burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties, de gelegenheid hun belangen te uiten over een plan, voordat het gevoegd gezag een besluit neemt over het plan. Belanghebbenden zijn deskundigen van hun eigen leefomgeving en brengen op uiteen-lopende terreinen kennis in. Het bevoegd gezag brengt de belangen in kaart en zoekt samen met de belanghebbenden naar mogelijke alternatieven. Hiermee krijgen belangen een volwaardige rol in de besluitvorming over plannen en projecten.

Interactie tussen participatie en milieueffectrapportage

Door milieueffectrapportage en participatie in een vroeg stadium samen op te pakken, kunnen zij elkaar en het plan of besluit versterken. Tijdens een participatieproces ontstaan vragen waarvoor milieueffectrapportage de inhoudelijke en objectieve informatie biedt. Vanuit milieueffectrapportage ontstaan oplossingen en mogelijke alternatieven. Die kunnen dan weer meegenomen worden in het participatieproces. Het is een iteratief proces. 

Hoe werkt het?

Een participatietraject volgt de 4 RISC-stappen. De volgorde van de vier stappen ligt vast. In elke fase van een project worden ze opnieuw doorlopen.

Stap 1: Randvoorwaarden stellen
Het bevoegd gezag stelt de participatieruimte vast: de randvoorwaarden waarbinnen participatie zinvol is. Randvoorwaarden gaan over:

• de doelstelling van het plan
• ruimtelijke en financiële scope
• doorlooptijd
• verantwoordelijkheden

Het gaat ook over de participatieambitie, de gewenste mate van participatie. De participatieruimte bepaalt de participatieambitie. Als op voorhand al duidelijk is dat er met de reacties niets kan gebeuren, dan heeft er naar vragen geen zin. De randvoorwaarden moeten vanaf de start van het participatietraject voor alle betrokkenen duidelijk zijn. 

De onderwerpen die in een milieueffectrapport aan de orde komen zijn vaak onderdeel van de belangen die spelen. Denk aan luchtkwaliteit, gezondheid of geluidsoverlast. Bij het vaststellen van de randvoorwaarden moeten deze onderwerpen dan ook worden meegenomen.

Stap 2: Inhoud verzamelen
Binnen de randvoorwaarden verzamelt de initiatiefnemer samen met belanghebbenden informatie voor de besluitvorming. Het onderwerp wordt vanuit verschillende belangen en invalshoeken verkend. Pas dan is het mogelijk om buiten de kaders te denken en tot goede oplossingen te komen. Er zijn veel manieren om tot goede inhoud te komen: websites, social media, bijeenkomsten of individuele gesprekken. Ook de onderzoeksresultaten uit het milieueffectrapport bieden input voor het participatietraject. 

Stap 3: Selecteren van de inhoud
Het bevoegd gezag bewaakt de randvoorwaarden bij het selecteren van de inhoud. De randvoorwaarden bepalen de selectie. Vooral bij spannende projecten met veel (emotionele) belangen leidt het selecteren van de inhoud tot belangrijke beslissingen. Het milieueffectrapport kan mogelijk ontbrekende informatie leveren. Keuzes die tijdens dit selectieproces worden gemaakt moeten goed worden beargumenteerd en gedocumenteerd. Dit voorkomt dat discussies opnieuw worden gevoerd.

Stap 4: Het besluit communiceren
Het bevoegd gezag communiceert naar alle betrokkenen waarom wat gekozen is en verwijst daarbij naar de randvoorwaarden. Betrokkenen willen weten hoe hun inbreng is verwerkt en waarom zij sommige inbreng niet terugzien. Met open en eerlijke communicatie zal het besluit sneller worden geaccepteerd. Het milieueffectrapport is een formeel middel om resultaten vast te leggen. Om deelnemers van het participatietraject te informeren, is bijvoorbeeld een nieuwsbrief of website meer geschikt.

Er zijn veel situaties denkbaar waarin betrokkenen het niet met elkaar eens worden. De formele route naar zienswijze of bezwaar maken is dan de volgende stap. Vertel belanghebbenden hoe dit werkt. Dan blijven de communicatielijnen open en weet je wat je van elkaar kunt verwachten.

Factsheet Participatie en milieueffectrapportage
Infographic brengt interactie tussen participatie en milieueffectrapportage in beeld