Thema Landschap

Beleid en regelgeving

Landschapswaarden en beleid

Voor landschappen geldt uiteenlopend beleid, dat bovendien vaak verandert. Naast de beleidsstatus van een gebied is het goed te kijken naar de inhoud: wat is er waardevol in het gebied?

Rijksbeleid

Het Rijk heeft nationale belangen geformuleerd voor landschap en cultureel erfgoed. Het Rijk beschermt:

  • Unesco Werelderfgoed
  • een aantal Wederopbouwgebieden
  • beschermde stads- en dorpsgezichten
  • rijksmonumenten

Ook de Nationale landschappen zijn van nationaal belang, maar de bescherming hiervan ligt bij de provincies. 

Provinciaal beleid

Provincies geven met hun beleid aan welke landschappen ze waardevol vinden. Het milieueffectrapport beschrijft daarom het beleid van de provincie(s) waarin het project plaatsvindt. Als is vastgelegd welke waarden de provincie wil behouden geldt aantasting van die waarden als negatief effect in het milieueffectrapport.

Gemeentelijk beleid

Steeds meer gemeenten ontwikkelen een landschapsontwikkelingsbeleid, bijvoorbeeld in een landschapsontwikkelingsplan. Deze vermeldt welke landschappelijke waarden er binnen de gemeente zijn en ook welke waarden de gemeente wil behouden of versterken. Ook geeft het houvast om te bepalen wat een negatief of positief effect is. 
Gemeenten nemen vaak de beslissingen over ontwikkelingen in het buitengebied, bijvoorbeeld over woningbouw, bedrijventerreinen en de vestiging of uitbreiding van intensieve veehouderij. Kijk daarbij of bestaand beleid wordt meegenomen bij de effectbepaling.

Cultureel erfgoed in milieueffectrapportage

Bewoners en bestuurders vinden het belangrijk dat ruimtelijke ontwikkelingen aansluiten en bijdragen aan de identiteit van een gebied. Cultureel erfgoed speelt daarom vaak een rol bij ruimtelijke planvorming. In een milieueffectrapport voor een ruimtelijk plan of project is cultureel erfgoed –als onderdeel van de leefomgeving– één van de onderwerpen.

Erfgoed in milieueffectrapportage is wettelijk geregeld. In de Europese mer-richtlijnen en in de Omgevingswet staat dat cultureel erfgoed een integraal onderdeel moet zijn van een milieueffectrapport.
Factsheet Cultureel erfgoed in milieueffectrapportage

Wat valt er onder cultureel erfgoed?

  • monumenten (gebouwd erfgoed, zoals monumentale kastelen en boerderijen; en aangelegd (groen) cultureel erfgoed);

  • archeologische monumenten (sporen en resten van menselijke aanwezigheid in de bodem, op land en in water);

  • (beschermde) stads- en dorpsgezichten;

  • cultuurlandschappen (landschappelijk erfgoed, zoals verkavelingspatronen en landschapselementen);

  • roerend erfgoed (zoals historische schepen in een historische haven) en immaterieel erfgoed dat aan een specifieke plek is gebonden (zoals het molenaarsambacht).